Chemet mor

« Abaoe kantvedoù o deus ranket annezidi ar Mor bihan en em azasaat ouzh o ziriad hag ouzh danvezioù mor anezhañ evit gellet implijout anezhe, hag int ha stummañ an dremmwelioù e-giz-se. Don eo al liamm etre mab-den hag ec’h endro. Soñjomp er merdeiñ, el labour-douar, er c’hreginerezh, er milinerezh… »a zispleg Morgane Dallic, karget a gefridi evit talvoudekaat ar glad sevenadurel er PNR. « Soñjal a reomp er glad sevenadurel dizanvezel dre sell an endro. N’eo ket hor pal santualekaat ar pezh a veze graet gwechall, met liammañ en-dro an obererezhioù ekonomikel-se ouzh implij danvezioù a-vremañ war hon tiriad ne lavaran ket. Dedennet omp gant an emdroadurioù sokio-ekonomikel ha gant disoc’hoù ar pleustr-se war an endro ».

E-touez ar chemet treuzkaset a rummad da rummad e c’haller menegiñ hini an treuzerien a ra war-dro an treizh, ar piloreta hag ar gwinierezh. Ar piloreta a veze graet er penn-kentañ war droad, abaoe milvedoù, gant maouezed ha bugale evit debriñ. Aet eo war vicherelaat tamm-ha-tamm e-kerz ar bloavezhioù 1990 gant diorren souezhus ar pelurenn-Japan. Ar pesketaerezh micherel-se a vez graet war-droad : e sec’h war al lec’hidegoù pe en ur splujañ, met ivez war vourzh ur vag en ur implijout ur ravanell. Digreskiñ a ra pleustr ar piloreta, abalamour da zigresk an danvezioù ha d’an niver a besketaerien, met chom a ra bev treuzkas ar chemet-se. « Merkañ ar pilored a chom ur vicher arouezius hag ur pleustr a zouj ouzh an endro : un dalvoudekadur ekonomikel ».

Dirak dalc’hoù zo e rank ar micherioù mont war ziorren pe mont da get. E-giz-se emañ evit gwinierezh gwenn gwinieg Rewiz, bet skoet gant ar filoksera adalek 1903. Evit degas d’ar soñj, distrujet eo bet ar gwini Breton gant an oïdiom e penn-kentañ ar bloavezhioù 1860 hag en he flas eo bet lakaet ar Folle-Blanche B. Ur pourvezer a-bouez eo bet gwinieg Rewiz evit ar strilherezhioù e bro Bourdel hag e bro Charente p’eo bet skoet gwiniegi Bourdel ha Kognak gant ar filoksera en 1866 ha 1872. Gwechall, e Sarzhav, e veze strilhet alkooloù ar vro : gwin-ardant Rewiz, Kognak Rewiz pe Fine Champagne Rewiz. Hiziv eo kreñv ar youl da dalvoudekaat an hir a dremened gwinierezhel-se, hag en deus merket dremmwelioù, ekonomiezh ha sevenadur ar vro, gant raktres kumun Sarzhav evit adplantañ gwiniegi.

Dav eo talvoudekaat an dachenn naturel bresk hag annezet-se, ha pouezus eo kreñvaat luskoù an dud o vevañ enni en ur ziwall ouzh an dremmwelioù. Gwarantiñ e c’hallo bezañ gouzañvadus diorren an tiriad eo ur briorelezh. Evit kement zo e rak ar politikerezhioù foran bezañ kempoell an eil gant egile, deus labour aozañ an tiriad betek mirout ha merañ ar glad, en ur chom poellek diwar-benn an diorren padus, ar gwareziñ, ar saveteiñ hag al labour gwellaat war ar bioliesseurted, kalite an dour… Evit ar PNR eo kement a glaoustre tro-dro d’an endro hag obererezhioù micherel ha dudiañ a rank bezañ kemeret e kont hag aozet an eil hervez egile. Menegomp ar pesketa war droad : « Gant al lec’h pesketa brasañ e Bro-C’hall, hag ur miliad a besketaer e-pad ar memes deiz, war ar vro, e rankomp treuzkas ar pleustroù mat » a zispleg Morgane Dallic.
Ar PNR a zo aketus da-geñver talvoudekadur an doareoù-labour, an obererezhioù hag ar chemet a ziwall ouzh merañ padus an danvezioù, ha kinnig a ra ul label d’an embregerezhioù vertuzus : « merk Park, label gwellentez ».

Bresk eo ar bioliesseurted war an tiriad maezioù ha mor-se, ha diskouezet eo gant arouez ar marc’h-mor, bet dibabet gant ar PNR evit taolenniñ e dalvoudoù hag ec’h obererezhioù. Kizidik eo ar marc’h-mor ouzh kalite an dourioù hag hini geotaouadoù ar pradeier dindan mor er Mor-Bihan, az a diouzh an obererezhioù war an douar : « Hemañ a vev er mor bihan hag eñ da vezañ e dalc’h ar maguzennoù degaset deus ar c’hevandir. A-builh e veze kavet gwechall met hiziv e vez raloc’h-ralañ. Aroueziañ a ra pegen hollret eo gwareziñ ar Mor-Bihan » a lavar ar gargadez a gefridi.

Christine Barbedet – miz Ebrel 2016