Oberourien
Bertègn Galèzz
Gallaoueg
« Ur sell araogour war ar gallaoueg a glaskomp kaout. Arabat kevreañ an dud tro-dro d’ur vennozh a dalvfe kement ha lavarout : « Sellit pegen plouk e oac’h pa gomzec’h gallaoueg ! » Fellout a ra deomp prouiñ e c’haller lavarout ha skrivañ traoù brav-tre e gallaoueg. »
Den a-youl vat er gevredigezh Bertègn Galèzz, skourr Lambal – Sant-Brieg
KEFRIDIOÙ
Ar gallaoueg ? « Un trefoedaj peizant ! » a lavare un deiz ur politikour da Lydie Micault, kenurzhierez Bertègn Galèzz. E-kerzh ar bloavezhioù 90 e oa, a-raok ma ne vefe anzavet an deiryezhegezh galleg, brezhoneg, gallaoueg gant Rannvro Breizh.
« En 1 eo bet ganet ma mamm-gozh, en 4 ma zad-kozh. Kroget ‘m eus d’en em soñjal war ar fed e lavare an dud-se, ha ne oant ket brezhonegerien anezhe, ne gomzent ket ar galleg reizh » a zispleg Nicolas Beurrier, a-orin deus norzh Aodoù-an-Arvor, den a-youl vat er gevredigezh Bertègn Galèzz. « En em soñjal a raen war petra a oa ar yezh-se, hini Francine, ma amezegez a oare displegañ an amzer dremenet strizh en un doare drol en ur grediñ e komze ur galleg distummet a raen trefoedaj anezhañ ».
E penn kentañ ar bloavezhioù 2000 e tost an den yaouank, deuet da vezañ studier e Roazhon, ouzh Bertègn Galèzz, aozerez ur c’hendiviz diwar-benn ar yezhoù minorel. An dro evitañ d’en em soñjal war al lec’h roet d’ar c’hallaouegerien·ezed : : « En tu all d’al lodenn skiantel e kave din e oa pouezus kinnig ur programm poblek, o talvoudekaat ar yezh-se ».
Mil Goùl e Roazhon ha Gallo en scène e bro Lambal
+E Roazhon e lañs an dud a-youl vat ar festival Mil Goul. Kinnig a ra kejadennoù ha nozvezhioù fest war diazad Roazhon. E norzh Aodoù-an-Arvor, war e lodenn reter, e kevred Nicolas Beurrier e-touez Bertègn Galèzz ur c’henstrollad a lak mein kentañ un intrudu kevredigezhel. « En 2003 hon eus lakaet e plas ar Gallo en scène kentañ gant ur strollad c’hoariva ha ne gomze ket gallaoueg, met dedennet gant sevenadurezh Breizh. » Ha berzh en deus graet : « Gwelout an dud o vont e-maez o zi evit selaou gallaoueg a roe kalon deomp ».
En em aozet eo ar skourr Lambal – Sant-Brieg eus Bertègn Galèzz abaoe an embannadur kentañ-se. « Dibabet hon eus kinnig embannadurioù baleant evit Gallo en scène, e kevelerezh gant ur gevredigezh lec’hel. Krouiñ a ra intrudu all ha reiñ a ra c’hoant d’an dud a-youl vat kemer perzh ganeomp » a zispleg Nicolas Beurrier. Hag eñ ha lavarout pegen pouezus eo ar renerezh a-stroll er c’henstrollad, un tregontad den a-youl vat ennañ hag ur strolladig mennet start da ziskouez pegen engouestlet int evit kinnig bep bloaz un embannadur nevez deus ar festival.
Talvoudekaat ar gallaoueg gant ur rouedad hag ur gwriziennañ lec'hel
+« Talvoudekaat ar gallaoueg hag ar c’hallaouegerien·ezed eo hol linenn-stur, gant c’hwec’h pe seizh strollad lec’hel pedet. Strizh omp war an danvez. Krouadennoù a-vremañ ha poblek a ginnigomp, e doare ar c’hoariva boulouard ha digor d’an holl » a zispleg Nicolas Beurrier. Lakaat c’hoantoù da ziwan eo ar mennozh, evel re ar strollad Hillion hag en deus ebarzhet ur pezh e gallaoueg en e roll-pezhioù bloaziek
A embannadur da embannadur e weler o tont war wel ahelioù lies hag ur rouedad war an tiriad. Ul leitmotiv : « Ra vo perc’hennet ar gallaoueg gant an arvesterien ha ra ‘z aent da yezherien. »Da skouer e vez pedet meur a wech bep miz an annezidi da zont da selaou an abadennoù gaouiardaj en ur evañ ur banne digor-kalon pe e kaozeadennoù.A-hend-all, ul lec’h dibar, un nozvezh gaouiardaj a zo digor d’an izili a fell dezhe pleustriñ war an arz-se.
Skouer all : an dud a-youl vat o deus lusket un droiad jubennerezh e gallaoueg, e Briqueterie Langaeg, un dachenn virdiografek evit dizoleiñ obererezhioù mab-den e bae Sant-Brieg. « Labouret hon eus war an droidigezh e gallaoueg, un doare da lakaat anaoudegezh ar yezh da vont war-raok ». Ur boelladenn bleustrek ha kevreer !
Ur glaoustre da c'hounit : an treuzkas
+Ur pikol klaoustre a chom, a zispleg Nicolas Beurrier : kenderc’hel gant ar stummañ hag an treuzkas graet gant Bertègn Galèzz evit stummañ yezherien nevez. « Torret eo an treuzkas er familhoù, amañ emañ ar frailh. Ha p’eo bro Lambal ur vro brientek e-lec’h ma c’hall ar vugale klevet gallaoueg, met ur vinorelezh eo ».
E gwirionez eo ret klevout ha lenn evit gallaouegañ. En abeg da-se e produ ar gevredigezh abadennoù skingomz gant kronikennoù ha kejadennoù. Ober a ra ivez war-dro sinadur ar garta hag al label Du gallo, dam yan, dam ver pe « Gallaoueg, ya, evel-just ! » evit ar strollegezhioù pe an embregerezhioù ha kevredigezhioù. « Gant al label-se e vez soutenet intrudu ar re a striv evit ebarzhiñ ar gallaoueg en o buhez pemdeziek »eme Lydie Micault.
L'Otè du Galo, kreizenn danvezioù
+« Ouzhpenn da-se, emezi, hon eus digoret L’Otè du Galo, ur greizenn danvezioù diwar-benn ar gallaoueg hag ar sevenadur gallaouek. Enni ez eus ur font teulioù dibar e Breizh, hini Bertègn Galèzz diouzh un tu, yezhel, sokio-yezhel ha lennegel, ha diouzh un tu all, hini La Bouèze, war ar sonerezh hag an etnografiezh ». Ar gomzerien o deus ur c’horpus geriadurel gallaouek stlennekaet, ouzhpenn 100 000 ger ennañ : Le Tènzou du Galo, Teñzor ar Gallaoueg. Ul labour bodañ geriaouegoù bet embannet war meur a zekvloaziad ha frouezh labourioù kalzig tud entanet ganti.
Pet hent bet toullet abaoe an areizh bet embannet e 1976 e rubrikenn Courrier lenner ar gazetenn Ouest-France, gant an Dinanez Marie Dequé a oa trechalet o welout ar gallaoueg o vont da get ! Diwar hec’h intrudu eo bet ganet ar strollad Les amis du parler gallo. Ul luskad kemeret en-dro gant Gilles Morin er gevredigezh Bertègn Galèzz. Hiziv e chom bresk al luskad a c’houlenn bezañ kreñvaet.
Christine Barbedet – miz Ebrel 2016
